Box 3 belastingheffing is een doorlopend hoofdpijndossier, na de uitspraak kerst 2021 van de Hoge Raad, zijn de problemen alleen maar groter geworden. Het rechtsherstel, dat voor bezwaarmakers vanaf IB 2017 tot teruggave kon leiden voor bezwaarmakers, is inmiddels op niveau van de gerechtshoven als niet toereikend geoordeeld. De staatssecretaris is in cassatie gegaan, gezien de eerste conclusie van de advocaat-generaal is er een aanzienlijke kans, dat de Hoge Raad de gerechtshoven zal volgen. Ook de huidige wetgeving geeft problemen, zo is bepaald niet uitgesloten dat beleggers ook alleen op basis van het werkelijke rendement belast zullen kunnen worden.
Geen acceptatie:
Inmiddels is maatschappelijke acceptatie van de box 3-belastingheffing zorgwekkend laag. Doordat rechtsherstel is gekoppeld aan bezwaarmakers heeft de Belastingdienst in latere jaren te maken met grote aantallen bezwaarschriften tegen de aanslagen IB met box 3-heffingen. Ook de jaren na 2021 is voor veel niet-spaarders ongunstig. Als de werkelijke rendementen bij hen lager liggen dan 6,17%, dan is bezwaar maken aan te raden. De aangifte wordt dus wel gewoon gedaan, maar er wordt in die gevallen standaard bezwaar gemaakt ter behoud van rechten.
Vanaf 2027:
Vermogenswinst en inkomen uit vermogen belasten, is een belangrijke pijler van de financiering van de overheidsuitgaven en bestedingen (4,4 miljard in 2020). Bovendien menen velen, dat dit "kansen-gelijkheid" bevordert. Het is in die visie "eerlijk" om bij vermogenden te heffen, zodat de overheid dan inkomen kan uitdelen aan minderbedeelden. Veel economen vinden dat ook goed voor de economie, want de consumptie stijgt dan en dat is beter dan dat er teveel gespaard zou worden.
Onderbelicht blijft dat veel vermogen helemaal niet op deze wijze in aanmerking wordt genomen. Zo worden pensioenaanspraken niet in box 3 belast, de eigen woning ook niet. Ook zogenaamde aanmerkelijk belang-aandelen en dus vermogen in BV's wordt niet of minder belast, de constatering dat er "boxenarbitrage" is (overbrengen naar de voordeliger box 2) via BV's en fondsen voor gemene rekening, zegt genoeg. De kleine ondernemer en middenklasse werknemer met een inmiddels matiger pensioen voelen de nadelige gevolgen. Een hogere ambtenaar of werknemer met een bovenmodaal inkomen en vermogen, bijvoorbeeld met een pensioenaanspraak ter waarde van bijvoorbeeld € 500.000 en een hypotheekvrije eigen woning ter waarde van € 600.000, wordt niet belast in box 3, als hij en zijn partner minder dan € 114.000 aan belegging en spaargeld hebben (woning in box 1, 0,35% bijtelling in box 1 met 83,33% aftrek i.v.m. geen eigen woning-schuld). Een ondernemer daarentegen, die € 250.000 heeft belegd voor zijn oude dag, woont op een pachtboerderij of in een huurwoning en pakweg € 30.000 winst behaalt, wordt belast tegen een rendement van 6,17% op zijn beleggingen. Hij moet of het geld op waardeloze spaarrekeningen zetten of genoegen nemen met een belastingclaim van soms 1,97%.
Inflatie:
Er is inmiddels concept nieuwe wetgeving gepresenteerd, waarop nu wordt gereageerd door wetenschap, belastingadviseurs en belangenbehartigers. Het zijn ruwe voorstellen, waaraan nog het nodige zal veranderen. Er wordt vermogenswinst belast en vermogensaanwas. Beide zijn niet inflatieneutraal, waardevermindering en inkomstenvermindering worden weliswaar af gedempt door hogere aftrekbare kosten, niettemin wordt er door de inflatie belasting geheven over rendement dat er niet is.
Als het ware winst uit onderneming "light":
De heffing lijkt op een uitgeklede box 1 "winst uit onderneming". Hoofdregel is dat de vermogensaanwas (groei in een jaar) wordt belast. Voor spaargeld is dat de rente minus aftrekbare kosten. Dat is dus vrij simpel. Voor andere beleggingen geldt in beginsel dat naast inkomsten, tevens vermogensaanwas wordt belast. Dat wordt al ingewikkelder, omdat de begin- en eindwaarde (welke waarde en per wanneer?) moeten worden vastgesteld. Voor vastgoed, zoals door particulieren verpachte grond, worden de jaarlijkse inkomsten belast en aan het einde van de rit (overlijden, vervreemden, onttrekken uit box 3 en overgang van box 3 naar een andere box) wordt de "boekwinst" (vermogensaanwas) belast. Dat lijkt op winst uit onderneming, maar zonder HIR, afschrijvingen, voorzieningen, egalisatiereserves. Ook geruisloze doorschuiving kan niet en de verliesverrekening is beperkter. Het toptarief is weliswaar lager (ca 33-37% zo lijkt het) en behoeft pas betaald te worden bij realisatie, niettemin wordt daar nu alweer aan geknabbeld. Er zijn politici, die pleiten voor voorlopige tussentijdse aanslagen voor vermogensaanwas. Ook aan de aftrek van kosten zal, geheel in stijl, wel weer geknabbeld worden, er is al aangekondigd dat niet alle kosten aftrekbaar zullen zijn. Ik breng maar even in herinnering dat ooit een onbelaste kosten vergoeding van ƒ 0,52 voor gereden kilometers was toegestaan bij een diesel liter prijs van pakweg ƒ 0,60, inmiddels is dat € 0,22 bij een diesel prijs van ruim € 2 per liter.
Pachters en verpachters:
Wat er met verpachte grond en de landgoederen-regeling gaat gebeuren, is niet opgenomen in de voorstellen. Het ligt voor de hand dat de particuliere verpachter op basis van de box 3 waarderingen en de pacht minus aftrekbare kosten in de heffing zal worden betrokken. Dat betekent een "boekwaarde", die in de meeste gevallen van reguliere pacht 60% van de WEVAB zal zijn. Bij pachtvrij worden van de grond ontstaat vermoedelijk een soort belast pachtersvoordeel, dat als vermogensaanwas zal worden belast. De invoering van de nieuwe regelgeving heeft bij invoering direct een latente belastingclaim op 40% van de waarde tot gevolg. Voor de bestaande reguliere pachters en beschikbaarheid van pachtgrond zou dat niet ongunstig hoeven te zijn, blijven verpachten is in dat opzicht voor de verpachter fiscaal gunstig.
Mogelijk ontstaat onduidelijkheid bij de verpachter over toerekenbare aftrekbare kosten. Omdat de jaarlijkse inkomsten minus aftrekbare kosten belast zijn, zal het causaal verband tussen die kosten en inkomsten moeten blijken. Investeringen zijn vermoedelijk geen kosten, die in mindering komen op vermogenswinst, de vraag is hoe die in de vermogensaanwas worden meegenomen. Zo rijst de vraag hoe een investering "ooit gedaan", bijvoorbeeld in drainage, in de waardeaanwas juist wel of juist niet meeweegt. Ook "gemengde kosten", pachtersinvesteringen en andere lasten en belastingen roepen vragen op bij de verwerking in de vermogensaanwas of vermogenswinst.
Tot slot is er de vraag bij "wie" te belasten. De wetgever overweegt te kiezen om bij vermogensaanwas alleen de juridisch eigenaar in box 3 te belasten. Beperkte genotsrechten zouden dan worden genegeerd. De vermogenswinst (huur, pacht etc. worden wel belast bij de genieter, daar geldt dus dat als een recht bestaat op de inkomsten en deze worden ontvangen, dan zijn ze bij de ontvanger belast).
Hobbyboeren en particulieren:
Bij niet-ondernemers, die grond in eigen gebruik hebben, zal een vast rendement als vermogenswinst in aanmerking worden genomen. Ook zij zullen over de vermogensaanwas aan het einde van de rit moeten afrekenen.
Zoek de onderneming:
Voor pachters behoeft box 3 nieuwe stijl niet op voorhand ongunstig te zijn. Bij reguliere pacht zal er fiscaal voor de eigenaar, die in box 3 zit met een boekwaarde in verpachte staat, geen fiscale aanleiding zijn om de grond pachtvrij te krijgen. Dat geldt ook bij en na vererving aan de zijde van de verpachter.
Voor de particuliere eigenaren, die hoe dan ook buiten box 3 willen raken, is er alleen een mogelijkheid als de grond door hen (mede) wordt geëxploiteerd binnen een "landbouwbedrijf". Dat zou wellicht voor landbouwer/pachters, die hun areaal willen uitbreiden, mogelijkheden geven om hun vakkennis en ondernemingsvaardigheden aan een samenwerkingsverband van of met eigenaren aan te bieden, uiteraard tegen winstaandelen of anderszins beloningen, die het de moeite waard maken. Winst uit onderneming in combinatie met landbouwvrijstelling in de IB, geruisloze doorschuiving en BOR is in vergelijking tot het stelsel, dat nu voor box 3 vanaf 2027 wordt voorgesteld, gunstiger. En dan laten we de ruimere verliescompensatiemogelijkheden er nog maar even buiten.
